Voor taalbeleid zijn scherpe keuzes nodig
Interview voor KPC groep. https://www.kpcgroep.nl/nieuws/voor-taalbeleid-zijn-scherpe-keuzes-nodig/
"Focus je op de basisvaardigheden." Dat is de boodschap van de Inspectie in de Staat van het onderwijs 2022. Beter taalonderwijs begint met de visie van de school, zegt Marjolein van Oenen. “Een goede visie zorgt voor sturing en zorgt voor scherpte.”
En juist die bouwsteen ontbreekt nogal eens in het taalbeleid, vertelt Marjolein die scholen begeleidt in het po en het vo op het gebied van taal- en leesonderwijs. In haar ogen begint goed taalonderwijs met een coherente en scherpe visie. Visies zijn soms te globaal. Marjolein: “Ik lees dan: ‘we willen alle leerlingen leren lezen met plezier’. Daar kun je niet veel mee. Vergelijk het maar met een speelgoedwinkel. Als je daar zonder plan naar binnen gaat, vind je alles mooi. Maar als je thuiskomt, denk je: wat heb ik eigenlijk gekocht? Ik heb nu LEGO maar had ik niet beter Kapla of K’nex moeten kopen om mijn kind te leren modelbouwen. Dat zie ik soms ook op scholen: leerkrachten doen hun stinkende best maar doen eigenlijk van alles wat.”
Keuze van methodes
De visie op taalbeleid moet volgens Marjolein een afgeleide zijn van de schoolvisie op leren. “Het maakt veel uit of je als school bijvoorbeeld je leerlingen wilt stimuleren te leren vanuit eigen leervragen of dat je leerlingen juist wilt brengen tot leren vanuit vooraf vastgestelde doelen en structuur. Voor het ene heb je een methode nodig die veel vrijheid biedt, voor het andere een methode die juist veel meer aan de voorkant voorschrijft wat je moet doen. Om goed taalonderwijs te kunnen bieden, heb je dus taalbeleid nodig met scherpe keuzes. Die geven richting aan je interventies of de keuzes van methodes. Helaas zie ik soms dat de methode onvoldoende aansluit bij wat de leerkrachten eigenlijk hadden gewild.”
Snel in oplossingen schieten
Juist om te voorkomen dat scholen te snel in acties en oplossingen schieten, raadt Marjolein scholen aan om als team stil te staan bij de koers die de school wil volgen bij haar taalbeleid. Een koers die ook in lijn moet zijn met de context van de school. Marjolein: “Visie is ook nodig om draagvlak te creëren en tot gemeenschappelijkheid te komen in je team. Leerkrachten zijn vaak van goede wil maar zonder een scherpe visie op taalonderwijs loop je het risico dat je alle kanten opvliegt in je onderwijs. Vergeet ook niet dat er veel invloeden zijn van buitenaf die op scholen afkomen, zoals van educatieve uitgevers. En vlak ook de media niet uit. Heel veel mensen laten hun geluid horen over taalonderwijs, tot en met Arjen Lubach toe. Een visie bouwen begint met kennis. Weten wat er werkt en wat niet. Wat bewezen successen zijn en dit verbinden aan wat je als team wilt met je onderwijs.”
Kerndoelen
Waarmee Marjolein maar wil zeggen: een goed uitgedachte visie zorgt voor een fundament. “Je weet dan waar je leerlingen wilt brengen. En het maakt veel uit of het gaat om leerlingen in een achterstandswijk of om een school met veel hoopopgeleide ouders. Bouwen aan een visie betekent ook: doelen helder maken. In het onderwijs zijn we sterk gericht op de methodedoelen. Maar als je je meer richt op de kerndoelen kun je veel makkelijker kijken hoe je onderwijs kunt creëren dat beter past bij jouw leerlingen. Neem dus de tijd om je daarin te verdiepen .”
Ambitie en hoge verwachtingen
Een taalvisie moet volgens Marjolein óók ambitie uitstralen en hoge verwachtingen hebben. “Scholen zijn soms geneigd zich te richten op het laagste referentieniveau. In een visie moet je ambities tot uitdrukking brengen die ook hoger liggen dan wat je in je methode moet doen. Je moet meer dan alleen een methode volgen en verbinding leggen met andere taaldomeinen of taalvakken, ook in het VO waar verschillende vakgebieden worden gegeven door verschillende docenten. In het VO moeten docenten gezamenlijk hun schouders zetten onder het taalbeleid. In alle vakken lezen leerlingen informatieve teksten en moeten ze strategieën kunnen beheersen om informatie goed uit teksten te halen. Het is belangrijk dat docenten dan een gezamenlijke aanpak hebben afgesproken om hier tijdens hun lessen aandacht aan te besteden. Die aanpak heeft een sterk fundament als die vanuit visie is afgesproken.”