Begrijpend luisteren ook in groep 3 en 4
Een overvol programma met oefeningen voor het leren lezen
in groep 3 en 4 en niet weten waar je de tijd vandaan moet halen voor andere
(leesbevorderende) activiteiten. Je herkent het als leerkracht vast!
Voorlezen doe je misschien snel tussen de bedrijven door en is minder doelgericht dan zou moeten. Maar juist begrijpend luisteren vormt een belangrijke voorbereidende vaardigheid voor het begrijpend lezen (Eskes, 2020). Zeker in groep 3 en begin groep 4 omdat de leesvaardigheid voor veel kinderen daar nog niet voldoende is ontwikkeld om goede teksten te lezen die het leesbegrip versterken. Het is dus zaak om te zoeken naar ruimte in het lesprogramma om regelmatig het begrijpend luisteren te stimuleren. In dit blog vertel ik je hoe je die momenten zo leerzaam mogelijk kunt maken.
Denk voor een effectieve invulling aan in ieder geval de volgende twee elementen: Het kiezen van een passende wijze van voorlezen en het bepalen van een leesdoel. Ik zal ze hieronder beide toelichten.
Passende wijze van voorlezen
Het kiezen van een passende wijze van voorlezen hangt af van wat je met de activiteit wil bereiken. Je kunt kort gezegd uitgaan van de volgende invullingen:
a) Voorlezen – voor ontspanning en leesplezier. Bijvoorbeeld bij het sluiten van de dag of tijdens de pauzehap.
b) Interactief voorlezen - wanneer je kinderen naast het leesplezier ook (samen) actief wil laten nadenken over de tekst. Je stelt als leerkracht de vragen en laat leerlingen (na overleg) antwoorden.
c) Hardop denkend voorlezen (modeling) - wanneer je behalve de bovenstaande doelen de leerlingen óók wil leren wat ze kunnen doen om de tekst beter te begrijpen. Je geeft in feite ‘instructie’ op een nieuw aan te leren vaardigheid, bijvoorbeeld het gebruik van een strategie (Silfhout & Vernooy, 2014).
Het modelen is cruciaal als je leerlingen een nieuwe vaardigheid wil leren. Omdat begrijpend luisteren een belangrijke basis vormt voor het latere begrijpend lezen is het essentieel om leerlingen vaardigheden te leren die hen helpen de tekst te begrijpen.
Leesdoel
Voor het leesplezier werkt het niet bevorderlijk als er (te veel) nadruk ligt op het behalen van een lesdoel. De aan te leren vaardigheid moet een middel zijn om de tekst te begrijpen. Je stelt de tekst altijd centraal en kunt daarvoor met de leerlingen een leesdoel bepalen. Een leesdoel gaat over de inhoud van de tekst en gaat in op dat wat je met de leerlingen in de tekst wil ontdekken. Je bepaalt een leesdoel samen met je leerlingen tijdens het oriënteren op en voorspellen van de tekst. Door het stellen van een leesdoel maak je het lezen functioneel en uitdagend (VLOR, 2019).
Wanneer je een leesdoel hebt bepaald kun je je ook makkelijker richten op passages in de tekst waar je voor wil doen hoe je over de tekst nadenkt. Je gaat precies die stukjes van de tekst modelen waar je het antwoord vindt op de vragen uit het leesdoel. Zo stel je de instructie op de vaardigheid in dienst van de tekst en leren leerlingen hulpmiddelen in te zetten om het leesplezier te vergroten.
Aandachtspunten
Nu hoor ik van leerkrachten wel eens dat zij vinden dat het modelen de betrokkenheid en aandacht van de leerlingen in de weg staat. Vervolgens kiezen zij voor uitsluitend interactief voorlezen. Dat is jammer want wanneer je onderstaande aandachtspunten in acht neemt is modeling een waardevolle toevoeging voor het begrijpend luisteren.
- Leg de nadruk op interactief voorlezen en wissel af met momenten van modeling.
- Ga niet modelen om het modelen maar kies die passages of zinnen uit waar je kunt voordoen wat je de kinderen wilt leren.
- Laat die stukjes tekst en de aan te leren vaardigheid in dienst staan van het behalen van het leesdoel.
- Maak duidelijk onderscheid tussen het stellen van vragen aan de leerlingen tijdens de interactieve delen en het stellen van vragen aan jezelf wanneer je de kinderen wilt laten horen hoe jij nadenkt over de tekst (Wilhelm, 2001).
- Stel geschikte vragen op verschillende denkniveaus van de taxonomie van Bloom (Rombaut, Molein & Van Severen, 2019).